Zabytki Przemyśla

Budowa katedra rzymskokatolickiej datowana jest na rok 1452. Wcześniej wg kroniki Długosza kościół katedralny znajdował się na zamku. Stary przekaz mówi, że Władysław Jagiełło nakazał przechrzcić świątynię z obrządku greckiego na łaciński i usunąć ze świątyni prochy i kości Rusinów. W późniejszym czasie świątynię rozebrano i materiał budowlany po umyciu kamieni w Sanie posłużył do budowy obecnej katedry. Pod katedrą znajdują się fundamenty z kamiennych ciosów jeszcze starszej romańskiej rotundy, na której postawiono obecną świątynię. Dziś obecność gotyku w katedrze jest mało zauważalna ze względu na pożary, które dotknęły miasto.  

Początek budowy pod zarządem biskupa Mikołaja Błażejowskiego datuje się na 1452 rok. Zbyt skąpe fundusze sprawiły, że do roku 1474 powstaje jedynie prezbiterium i prace na jakiś czas wstrzymano. Pod koniec XV wieku dobudowano nawę główną, którą zwieńczono drewnianym dachem. Przemyślanie nie nacieszyli się nową świątynią, bo podczas napadu tatarskiego z roku 1495 wybuchł w mieście wielki pożar który strawił drewniane elementy świątyni. Kilkanaście lat później przystąpiono do większego remontu i tym razem dach pokryto dachówką, a katedrę wzmocniono pod względem obronnym budując strażnicę i mur, zakupując jednocześnie proch i armaty. Średniowiecze nękało Przemyśl wojnami i nie było funduszy na rozbudowę miasta i licznych obiektów sakralnych.   

Nowe oblicze świątynia zyskała dzięki ordynariuszowi Aleksandrze Fredrze, który w 1724 roku rozpoczął na dużą skalę prace remontowe trwające dziesięć lat. Wtedy powstała kaplica rodziny Fredrów przy południowej ścianie świątyni. Wtedy budynek nabrał barokowego charakteru. Przerobiono i otynkowano również fasadę budynku. Na barokowym portyku umieszczono herb Fredrów. Historia lubi się powtarzać i niedługo po ukończeniu prac remontowych runął dach świątyni niszcząc wiele elementy wystroju wnętrza w tym filary i posągi. Po katastrofie rozpoczęto kolejną odbudowę i do 1743 katedra uzyskała wygląd sprzed zawalenia się dachu. W tamtym okresie rozpoczęto również budowę wieży katedralnej do pierwszej kondygnacji. Po pierwszym rozbiorze Przemyśl trafia pod zabór austriacki i kościół traci wiele przywilejów, które miał zagwarantowane w Rzeczypospolitej. Znacznie uszczuplił się wtedy kościelny budżet i nie prowadzono wielu prac przy świątyni.   

Następne większe prace remontowe odbyły się w latach 1882-1900 pod wodzą biskypa Łukasza Soleckiego. Głównym architektem mianowano Tomasza Prylińskiego, a rzeźbami zajmował się Ferdynand Majerski. Prace rozpoczęto od porządkowania gruntu okalającego katedrę. Dokonano niwelację i poprowadzono odwodnienia. W czasie prac wybito zamurowane gotyckie okna, odsłonięto prezbiterium, i ustawiono wielki neogotycki ołtarz wraz ołtarzami bocznymi. Katedra zyskała wtedy również nowe witraże. Dobudowano również drugą kondygnację wieży katedralnej ustawiając w narożnikach czterometrowe posągi, a na ścianie podświetlane tarcze zegarowe. Całość zwieńczono hełmem, na którym ustawiono 4,5 metrowy krzyż. W 1910 wmurowano płytę grunwaldzką w celu uczczenia 500 lat od bitwy pod Grunwaldem. W 1928 roku pojawiły się w katedrze nowe organy. W 1941 roku bomba uszkodziła dach katedry i od razu przystąpiono do remontu. W dniu dzisiejszym w katedrze znajdziemy 13 ołtarzy i 20 pomników pośmiertnych. Cennym zabytkiem jest XIII wieczna figurka Matki Boskiej Jackowej, która pochodzi z Kijowa i wywieziono ją podczas nawały tatarskiej. Podczas wycieczki warto zwrócić na ołtarz św. Stanisława wykonany w 1610 roku z czarnego marmuru.